کمتر کسی در جمع جوانان معنای صحبت های آنان را می فهمد. آنها زبانی ساخته اند که شرط دانستن اش جوان بودن است. خیلی از ما معنای "پژو حسرتی"، "مخ کسی را چت کردن"، "زاخار"، "زیدوفسکی" و... را نمی دانیم و البته حدس هم نمی زنیم.
دکتر سید مهدی سمائی با صبر و حوصله لغات و معانی زبان جوانان را گرد آورده و نشر مرکز آن را با نام فرهنگ لغات زبان مخفی منتشر کرده است.
این کتاب که در یکماه به چاپ دوم رسید یکی از مطرح ترین کتاب های دو سه ماه اخیر است که در بیشتر مجامع فرهنگی در باره اش صحبت می شود.
کتاب مقدمه ای درباره جامعه شناسی زبان دارد و دکتر سمائی در این مقدمه نوشته است:" ... زبان یک رفتار اجتماعی است. هر جامعه که به زبانی واحد تکلم می کند ملزم به رعایت این رفتار است. گروه های اجتماعی موجود در هر جامعه نیز تابع قواعد کلی زبان آن جامعه هستند.
اما چون دارای هنجارهای گروهی خاص خود نیز هستند در زبان جامعه تغییراتی متناسب با هنجارهای گروهی خود می دهند. و این یکی از راه های به وجود آمدن گونه های اجتماعی زبان است.
بدین معنی که جامعه مفروض بسته به تمایلات و سلایق و اعتقادات گروه های اجتماعی رفته رقته همگنی اش از دست می رود و گونه هایی تا حدی متفاوت با آن زبان به وجود می آید."
دکتر سمائی توضیح می دهد که زبان مخفی یا "آرگو" یکی از گونه های اجتماعی زبان است و نخستین بار سارقان و راهزنان و افرادی که رفتار خلاف قانون داشتند، چنین زبانی را فراهم آوردند.
لفظ آرگو ریشه فرانسوی دارد و اولین بار آن را در قرن پانزدهم به کار برده اند. زبان مخفی معاصر را دو گروه ابداع می کنند و به کار می برند.
نخست قانون گریزان، چون به زبانی نیاز دارند که حافظ افکار و مقاصدشان باشد و نامحرمان نتوانند از آن راه به دنیای آنان وارد شوند.
دومین گروه کسانی هستند که خلاف هنجارهای جامعه رفتار می کنند. هنجارهایی که رعایت نکردنشان باعث شماتت و یا انگشت نما شدن می شود.
مولف می افزاید: "زبان مخفی در اصل یک زبان مستقل نیست و یکی از شکل ها و گونه های هر زبان معیار است. زبان مخفی عمدتا در حوزه واژگان و تا حدی اصطلاحات و عبارت های فعلی ابداع و زائده هر زبان می شود. بخشی از این واژه ها به سبب کثرت استعمال به زبان مردم کوچه و بازار راه پیدا می کند و جزیی از زبان معیار می شود."
دکتر سمائی در سابقه بررسی زبان مخفی آن را دارای مشابهت های زیاد با زبان عامیانه می داند و معتقد است زبان عامیانه راهی است برای رسیدن به زبان مخفی.
پیش از این فرهنگ های متعددی برای زبان عامیانه تدوین شده است. فرهنگ لغات عامیانه محمد علی جمالزاده، فرهنگ عوام میرقلی امینی، کتاب کوچه احمد شاملو، فرهنگ فارسی عامیانه ابوالحسن نجفی، فرهنگ لغات عامیانه و معاصر رضا انزابی نژاد.
و آثاری که به نوعی با زبان مخفی مربوط اند : مجموعه لغات و اصطلاحاتی که سید ابراهیم نبوی در ضمیمه کتاب سالن ? از زبان مخفی زندانیان گرد آورده، بخشی از لغات کتاب فرهنگ جبهه سید مهدی فهیمی و فرهنگ اصطلاحات عامیانه جوانان مهشید مشیری.
درباره کاربرد معنایی کلمات زبان مخفی، دکتر سمائی توضیحات دقیقی داده و پس از ذکر مدخل ها و معانی آنها ، لغات را از نظر حوزه های معنایی به سیزده قسمت تقسیم کرده است. مثلا در حوزه اسامی فریبکاران و اسامی و فعل های مربوط به فریب آمده است : دودره کردن ، سرپیچ را به دست کسی دادن، مخ کسی را تیلیت کردن.
و در حوزه اسامی جنس مخالف : زاخار، زیدوفسکی، دوخی، تصادفی، کینگ کونگ...
در حوزه الفاظ و افعال مربوط به امنیت و اطلاعات و حفظ اسرار: آنتن، آمار گرفتن، کاکتوس، کیو دادن، ریسیور، سات لایت، شیرین پلو و...
در حوزه ایجاد ارتباط و ابراز عواطف : برای یکدیگر لاو ترکاندن، توکار کسی بودن، فاز دادن، تریپ لاوی شدن، آماردادن، حال پخش کردن و...
در حوزه اسامی مزاحمان و افعال مربوط به مزاحمت : آویزان، تاول، زیگیل، گیرسه پیچ، کلیک کردن، سریش و...
در حوزه نام اشخاص غیرمتجدد : ابوالحسن، اشکول تپه، اف جی اس، ام الجواد، فول جواد سیستم، جواد مخفی، منیجه، رپ مخفی و ...
شلوار گشاد چند ساسونه و اغلب دارای فاق بیش از حد بلند: شلوار خانواده ، شلوار جوادی ، شلوار حمزه
در حوزه اسامی و افعال و ترکیبات مربوط به حالات روانی: اعصاب کسی را تیلیت کردن، بی کلاج، تو حس بودن، چت اوغلی، روغن ریزی داشتن، قاط زدن و ...
در حوزه نام اشخاص کودن: دامبولی، شیویل، تاپاله، دونبش، شلغم، چپول، دنبه، قاق، غضنفر و ...
نام خودروها: پژو حسرتی، پژو کارمندی، جواد مخفی ( پژو آردی )، حاصل ازدواج فامیلی، جا صابونی، کوالا، رنو تحصیل کرده،شیاف، اپل عقب افتاده و دوو منگل ( ماتیز ) ،عروس دهاتی ( پژو پرشیا ) و ...
زی ذی ، زذایی: صورت اختصار زن ذلیل
